Doğru yüklenmiş bir işletim sistemi bilgisayar açıldıktan sonra "kendiliğinden" çalışmaya başlar ve kullanıcının bilmesi gereken temel bilgi ve işlevleri ekrana yansıtarak kullanıcının komutunu "bekler".

Windows98

Günümüzde en yaygın kullanılan işletim sistemi Windows98 olduğu için bu bölümde onu tanıyacağız.

Windows98, özellikleri ondan önceki Windows95'in aynı olan ama teknik yapısı daha gelişkin bir işletim sistemidir. Kullanım açısından birbirlerinden bir farkı yoktur.

"Masa Üstü"

Windows98 bilgisayarın ekranını "masa üstü" olarak tanır. Bir anlamda ekran bizim masamız olur. Windows98 "masamızın üstüne" bilgisayarımızı kolaylıkla kullanabileceğimiz "araç ve gereçler"i yerleştirir.

Başlat Çubuğu

Ekranın tüm altını kaplayan uzun bir "Başlat" çubuğu koyar. Çubuğun sol ucunda "Başlat" menüsü vardır. Hemen yanında da "Hızlı Başlat" ikonları (programları simgeleyen küçük resimler) vardır. Sağ kenara ise sistem ikonları (saat, klavye tipi gibi) yerleştirilmiştir.

Başlat çubuğu istenirse ekranın sağ, sol kenarlarına dik olarak, ya da üst kenara yine yatık olarak yerleştirilebilir. Bazan bunu yanlışlıkla yaparız da, tekrar yerine koymayı bir türlü beceremeyiz. Bunu yapabilmek için çubuğun boş (gri) bir yerinden farenin sol tuşuyla "tutulur" (yani imleç, çubuğun boş bir yerindeyken farenin sol tuşuna basılır ve bırakılmadan sonraki işleme geçilir). Fare hareket ettirilerek ekranın sol, sağ ya da üst kenarına yaklaştırılırsa taşınan çubuk görülür. Eğer farenin sol tuşu bırakılırsa başlat çubuğu o kenarda kalır.

Ekrandaki İkonlar

Windows98 bilgisayarın değişik bölümlerinin içini, ekranda açtığı çerçeveler (pencereler) içinde gösterir. Bilgisayarın değişik bölümlerini ise günlük hayattan bildiğimiz nesnelerin resimlerini kullanarak ifade eder. Bilgisayar açıldıktan sonra ekrandan görünen bu resimler ve ifade ettiği bölüm listesi söyledir:

• Tek Bilgisayar: Tüm parça ve bölmeleriyle kullanılan bilgisayar. "Bilgisayarım" adını taşır;
• Bağlantılı İki Bilgisayar: Bilgisayarınıza bağlı diğer bilgisayarların listesi. "Komşularım" adını taşır;
• Çöp Kovası: Silinen bilgilerin geçici olarak toplandığı bölme;
• İçinde Belge Olan Sarı Dosya: Kelime İşlem ve Tablolama gibi programlarla oluşturan belgelerin saklandığı bölme. "Belgelerim" adını taşır;

Bu simgelerin hangisinin üzerinde tıklarsanız tıklayın (iki kez), ekrana yukarıda sözünü ettiğimiz "pencere" açılır.

Pencere(ler)

Pencere dediğimiz şey aslında bir dikdörtgendir. İlgili bölmenin içindekilere bu dikdörtgenin içinden baktığımız için pencere gibi görünür.

Pencerenin üst kenarı "başlık" kenarıdır. Burada bakılan bölmenin adı yazılıdır. Başlığın sağ köşesinde üç pencere komutu vardır.  Bunlar:

• Köşedeki Çarpı İşareti: "Pencereyi Kapat" komutu. Basıldığında pencere kapanır. Tekrar açmak için bölme ikonu yeniden tıklanmalıdır.

• Ortadaki Kare İşareti: Pencerenin tüm ekranı kaplamasını sağlar. Basıldığında hem pencere tüm ekranı kaplar, hem de bu kare işareti üst üste iki kare işaretine dönüşür. Bu işarete basıldığında ise pencere eski konumuna geri döner.

• Soldaki Çizgi İşareti: Pencereyi küçültüp, "aşağıdaki başlat" çubuğuna indirir. Bu durumda pencere tamamen kapanmaz. Pencereyi tekrar eski konumuna döndürmek için başlat çuğundaki pencere adı üzerinde tıklanmalıdır.

Pencerelerin başlık satırının altında "İşlemler Menüsü" yer alır. Bu menü işlemleri gruplarını ve kendilerini adlarıyla gösterir.

Menü satırının altında ise işlemleri "ikon"larla gösteren bir satır daha vardır. Bazı işlemler burada İkonları ile yer alırlar. Menüdeki işlevleriyle buradaki işlevleri aynıdır. Buraya, daha kolay kullanmamız ve ulaşmamız için ikon olarak konmuşlardır.

İkon satırının altında ise adres satırı vardır. Bu satır kullanılarak bu pencere içinde diğer bölmelere geçilebilir. Bu satırın sağındaki üçgen işarete basıldığında bilgisayardaki tüm bölmeler bir "ağaç" modeli görüntüsünde ekrana gelir. İstenen bölme seçildiğinde bu pencere o bölmenin içindekileri listeler.

 

Bir önceki derste parçaları birleştirerek kurduğunuz bilgisayar, bir işletim sistemi olmadan hiç birşey yapamaz.

İşletim sistemi de bir bilgisayar programıdır. Temel görevi bilgisayar parçalarının birbirleriyle olan ilişkilerini düzenlemek, aralarında bilgi alışverişi yapabilmelerini sağlamaktır. Bu parçalar gözle gördüğünüz parçaları kapsadığı gibi, bilgisayarın kapağını açmadan göremeyeceğiniz parçaları da kapsar.

Bilgisayarların çeşitli "kapasite"lerini de belirleyen bu parçaları şöyle sıralayabiliriz. Mikroprosesör, hafıza, disk birimi, CD okuyucu/yazıcı birimi, disket birimi, monitör arabirimi, modem, fare, yazıcı...